Dnia 19 lutego 1873 roku, przypada czterechsetna rocznica urodzin Mikołaja Kopernika w Toruniu. Okoliczni tego miasta obywatele podjęli myśl obchodzenia pamiątki jubileuszowej aktem uroczystym i oddali przygotowania oraz kierunek całej tej sprawy Towarzystwu Przyjaciół Nauk w Poznaniu – donosi Biblioteka Warszawska w roku 1871.

Przy sposobności uroczystego obchodu czterechsetnej rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika w dniu 19 lutego 1873 r. grono profesorów i badaczy we Lwowie postanowiło przystąpić do założenia polskiego Towarzystwa Przyrodników. Zaraz też zabrano się do wypracowania odpowiedniego statutu, który jednak dopiero w grudniu r. 1874 uzyskał zatwierdzenie ze strony Namiestnictwa. W dniu 17 stycznia r. 1875 odbyło się pierwsze zebranie konstytuujące, a 19 lutego tegoż roku pierwsze zwyczajne Walne Zgromadzenie Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika w Muzeum Botanicznem Uniwersytetu we Lwowie  – informacja w Sprawozdaniu Związku Polskich Towarzystw Naukowych we Lwowie z 1920 roku.

W myśl obchodzenia pamiątki jubileuszowej w Toruniu opisano warunki do konkursu na życiorys Kopernika:

a) życiorys Kopernika musi być napisany, naukowo i źródłowo, oparty na samych tylko dokumentach autentycznych

b) wobec wielu obcych pisarzy, zaprzeczających Kopernikowi narodowości polskiej, przyszły biograf unikając czczej polemiki, starać się powinien jedynie historycznemi dokumentami dowieść w życiorysie, że Mikołaj Kopernik istotnie był Polakiem.

Batalię z Niemcami (nie tylko ) zagrabiającymi  nam polskość Mikołaja Kopernika (nie tylko jemu)  prowadziło grono Polaków, profesorów i badaczy – w międzynarodowej wymianie wiedzy naukowej. Również młodzież polska, do edukacji której przywiązywano wielką wagę pod zaborami i po odzyskaniu niepodległości, walczyła z grabieżą dziedzictwa Rzeczypospolitej. Słynną akcję harcerzy (akcja „Alka” ) usunięcia niemieckiej tablicy z pomnika Kopernika 11 lutego 1942 roku poprzedzały lata walki z germanizacją polskich dzieci.

„ Profesor Bervendt opowiadał nam, że Kopernik był Niemcem, że się Polacy niesłusznie do niego przyznawają…a wszakże ksiądz profesor nauczał, że Kopernik był Polakiem – mówiłem, wyrzucony z klasy za kołnierz za swoją dezaprobatę na lekcji, przechodzącemu księdzu dziekanowi. Ksiądz dziekan, trzęsąc się ze złości, wnosi mnie za kołnierz napowrot do klasy , i w najwyższym uniesieniu zawołał: – Dzieci, dopóki ja żyję, nikt was fałszem karmić nie będzie, a jeżeli nam pozazdrościli…“ Was wollen Sie damit sagen? Herr College!“ – „Kopernik war ein Pole!

Czy dzisiaj mamy takich obrońców?  Czy uczymy młodzież historii Rzeczypospolitej by dać jej argumenty do walki z potwarzą? Zaprzecza temu nie tylko wypowiedź rzecznika MSZ „Jesteśmy tutaj sługami narodu ukraińskiego” ale też innych osób (polityków, historyków, publicystów) wypowiadających się na temat wydarzeń z przeszłości Rzeczypospolitej, w której według nich uczestniczył „naród uraiński” czy pomijanie przez nich obecności i znaczenia kultury, nauki, przedsiębiorczości, działalności społecznej, oświatowej na odebranych okrutnym traktatem ziemiach RP, choćby poprzez niechęć do używania przymiotnika „polski”  lub niechętny stosunek (oględnie mówiąc) do przypominania wyniszczenia  i traumy narodu polskiego tylko z tego powodu iż był narodowości polskiej.

Paragraf XII Ustawy zatwierdzonej 15 czerwca 1878 roku:  Towarzystwo Przyrodników imienia Kopernika używa pieczęci z napisem Towarzystwo używa pieczęci z napisem „Polskie Towarzystwo przyrodników imienia Kopernika we Lwowie”-.. Nikt się z tym nie ukrywał i takiej nazwy używano w Europie i świecie.

Paragraf XIV.  W razie rozwiązania się towarzystwa (§. X. D.) własność jego obróci się na fundusz stypendyjny imienia Kopernika dla młodzieży uniwersyteckiej, oddającej się naukom przyrodniczym. Funduszem stypendyjnym zarządzać będzie w takim razie grono profesorów wydziału filozoficznego uniwersytetu lwowskiego.

Sprawozdaniu Związku Polskich Towarzystw Naukowych we Lwowie z 1920:

Celem Towarzystwa było i jest wzajemne pouczanie się o postępach na polu nauk przyrodniczych, wspieranie się w badaniach naukowych głównie w dziedzinie przyrodoznawstwa Ziemi Ojczystej oraz rozpowszechnianie nauk przyrodniczych.

Cel ten spełnia Towarzystwo przez odbywanie regularnych posiedzeń naukowych, odczyty publiczne, zbiorowe wycieczki, udział w organizacji Zjazdów Lekarzy i Przyrodników Polskich, inicjatywę w innych odpowiednich zarządzeniach i instytucjach, wreszcie własne publikacje.

Początkowo ogłaszało Towarzystwo swe sprawozdania w Czasopiśmie Towarzystwa Aptekarskiego we Lwowie. Od roku jednak 1876 postanowiono wydawać organ własny pod tytułem Kosmos, który odtąd wychodzi bez przerwy. Wypadki wojenne lat ostatnich pomimo, że Lwów znajdował się kilkokrotnie w obrębie bezpośrednich działań wojennych, przyczem najsrożej ucierpiał od napadu ukraińskiego w czasie od listopada 1918 do maja 1919, tylko chwilowo utrudniały i przerywały prawidłową działalność Towarzystwa

Przy wydatnej pomocy kilku swych Członków i Protektorów, a zwłaszcza Sejmu Krajowego we Lwowie i Kasy Pomocy Naukowej im. Dra Mianowskiego w Warszawie Towarzystwo zdołało założyć i urządzić jeszcze przed wybuchem wojny światowej (1913— 1914) Stację Biologiczną w Drozdowicach koło Gródka Jagiellońskiego. Urządzenia tej stacji, zniszczone prawie zupełnie przez kilkakrotne inwazje i okupacje militarne, znajdują się obecnie na drodze do ponownego rozpoczęcia funkcyj normalnych.

Od roku 1890 istnieje w Krakowie osobny Oddział Towarzystwa, który obok spełniania funkcyj zwyczajnych, jak posiedzeń, odczytów i dyskusyj naukowych przedsięwziął jako zadanie specjalne przygotowanie założenia Muzeum Przyrodniczego im. Kopernika wraz z odpowiedniemi pracowniami w Krakowie w celu najszerszego propagowania wiedzy przyrodniczej.

Zjednoczenie rozdartych dotychczas Ziem Polskich spowodowało Zarząd Główny Towarzystwa do przygotowania zmiany w organizacji tegoż w tym kierunku, że odtąd Polskie Towarzystwo Przyrodników im. Kopernika będzie się składało z równorzędnych autonomicznych oddziałów (istnieją już takie oddziały w Krakowie, Warszawie, Poznaniu i Lwowie) pod centralną administracją Zarządu Głównego z siedzibą we Lwowie.

Redaktorowie:

Dr Wiktor Hahn profesor Uniwersytetu Lwowskiego

Dr Zygmunt Czerny docent Uniwersytetu Lwowskiego

Biblioteka Warszawska 1871:

Był czas gdy Kopernika Niemcy nam zabierali, teraz Czechy uznają go za swego. Gazeta „Narodni Listy” pisze: „Sławny astronom Kopernik, którego czterechsetna rocznica urodzin przypada w następnym roku, pochodzi z rodziny czeskiej. W aktach fundacyjnych kościoła parafialnego w Rosmanos pod Jungbunzlau, datowanych 25 października 1391 roku, podpisany jest jako świadek niejaki „Ulricus de Kopernik”.  Rodzina rycerska Koperników

mieszkała w dzisiejszym powiecie Jungbunzlau i posiadała tam majętność

tej samej nazwy. Członek tej rodziny przeniósł się w końcu XIV wieku do Krakowa, gdzie w roku 1396 otrzymał prawo obywatelstwa; pochodzenie jego jest w „Acta consulari, Cracoviensia.“ Jeden z jego synów osiadł w Toruniu, gdzie zajmował się piekarstwem.

On to właśnie jest ojcem wielkiego Mikołaja Kopernika

Liczba chętnych uzurpujących sobie prawo do polskiego dziedzictwa wzrasta.